کد مطلب:22495 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

براي پيمودن راه سير و سلوك از كجا شروع كنيم؟

ي عزيز! راه عرفان را از دو طريق مي توان پيمود: يكي ساده و ابتدايي كه براي همگان ميسور است و ديگري اساسي و عميق. 1- راه اول عبارت از اين است كه شخص بدون پرداختن به كاوش هاي ژرف نظري و علمي به يك سري اعمال واوراد و اذكار مشغول و از ارتكاب معاصي اجتناب و به انجام دادن وظايف ديني مبادرت ورزد. بديهي است چنين شخصي بر اثر مداومت بر امور ياد شده مختصر نورانيتي كسب مي كند و ممكن است حالات خوشي نيز به او دست دهد. 2- راه دوم عبارت است از اين كه شخص بداند عرفان به دو قسم نظري و عملي تقسيم مي گردد. الف) عرفان نظري اين است كه شخص ابتدا به فراگيري يك دوره كلاسيك منطق و سپس به تحصيل در رشته فلسفه بپردازد تا بر نحله ها و مكتب ها و عقايد فلسفي مطلع گردد. آن گاه كم كم با فراگيري منظم متون عرفان نظري كه عبارتند از: (تمهيدالقواعد، شرح فصوص قيصري، مصباح الانس و...) بر مسائل و مطالب عرفاني اطلاع حاصل نمايد. ب ) عرفان عملي آن است كه شخص سالك ابتدا ظاهر و باطن خود را از هرگونه آلودگي به گناهان و رذايل اخلاقي پاك كند و هم زمان به اعمال و وظايف شرعي خويش پاي بند باشد تا كم كم به مدد الهي انوار عرفاني و ملكوتي بر قلب او بتابد و به صفات ربوبي و اسماي الهي متصف گردد. كتاب هايي كه در زمينه عرفان عملي نگاشته شده فراوان است از جمله: (منازل السايرين، مقامات معنوي، مصباح الشريعه، عرفان اسلامي و...). بديهي است كه سالك محقق بايد تحت تربيت مربي هم به عرفان نظري بپردازد و هم به عرفان عملي؛ زيرا پيمودن راه عرفان نظري بدون داشتن عرفان عملي گاه بسيار خطرناك و به مرز كفر و شرك مي كشاند. نيز پيمودن راه عرفان عملي بدون داشتن عرفان نظري موجب قشري گري و درويش مآبي است. براي اين منظور، اولين مرحله به تعبير اصحاب سيرو سلوك «يقظه و بيداري از خواب غفلت و توجه به غافل بودن خويش» مي باشد. خوشبختانه شما اين احساس را داريد كه ان شاءالله شروع خوب و مباركي برايتان خواهد بود. پس از آن مي بايست انسان عزم خود را جزم كرده و تصميم قاطع بگيرد كه هميشه تابع خواست خداوند بوده و همواره در صدد انجام تكاليف الهي باشد، چه در اموري عبادي و چه در امور اجتماعي و ديگر ابعاد زندگي. هر قدمي كه بر مي دارد و هر سخني كه مي گويد و هر برنامه اي كه دارد نخست ببيند آيا رضاي خداوند در آن مي باشد يا نه والا از آن صرف نظر نمايد. در حديثي آمده است: «كمال در اين است كه انسان خواسته هايش را در مسير الهي قرار دهد و نيرويش را در جهت رضايت حضرتش صرف كند». در مرحله اول بايد انسان خود را مقيد به انجام واجبات و ترك محرمات نمايد و پس از مدتي كه بدين كار عادت كرد و انجام آن برايش آسان شد خود را مقيد به انجام استحباب و ترك مكروهات نمايد و گرنه چنين تقيدي در قدم هاي اوليه آثار سوئي به دنبال خواهد داشت. به هر حال رعايت تقوا و انجام تكاليف الهي در هر مرحله اي خود زمينه ساز درك بيشتر و توفيق افزون تر و توجه و تقرب والاتري به ذات باري تعالي خواهد بود. چنان كه در سوره «انفال آيه 29» آمده است: {A{/Bيا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اَللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً وَ يُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اَللَّهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِيمِ {w1-22w}{I8:29I}/}A} ؛ {Mاي اهل ايمان! اگر پرهيزگار بوده و تقواي الهي پيشه كنيد خداوند براي شما نيروي تشخيص حق از باطل قرار داده و بدي هاي شما را پوشانده و شما را بيامرزد و خداوند داراي فضل و رحمت بزرگ است M}. آري اگر قدم هاي اوليه برداشته شود زمينه اي براي دريافت برنامه ادامه مسير فراهم مي شود. به قول شاعر: {Sگر مرد رهي ميان خون بايد رفت # از پاي فتاده سرنگون بايد رفت S} {Sتو پاي در راه نه و هيچ مترس # خود راه بگويدت كه چون بايد رفت S} و به تعبير خداوند تبارك و تعالي در قرآن كريم: {A{/Bوَ اَلَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا{w1-6w}{I29:69I}/}A}؛ {Mكساني كه در راه ما تلاش نمايند ما ايشان را به راه هاي خويش هدايت مي كنيم M}. براي تقويت اين حركت و رشد آن توجه به چند نكته لازم است: 1- پرهيز از مجالست و هم نشيني با اهل دنيا و دور از معنويت، چه آنكه از رسول اكرم(ص) نقل شده است كه فرمود: «به خاطر برخورد با اهل دنيا قلبم زنگار گرفته و مكدر مي شود و براي جبران آن روزي هفتاد مرتبه استغفار مي كنم». خداوند نيز در سوره «نجم آيه 29» مي فرمايد: {A{/Bفَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّي عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلاَّ اَلْحَياةَ اَلدُّنْيا{w1-12w}{I53:29I}/}A}؛ {Mپس از كساني كه از ياد ما روي گرداندند و جز زندگي دنيا را نخواستند اعراض كن و روي بگردان M}. 2- محاسبه نفس، كه هر شب يا هر هفته و يا لااقل هر ماه گذشته خود را بررسي نمايد و به تعبيري به خود نمره بدهد. اگر كار شايسته اي انجام داده سپاسگزار بوده و از خداوند ادامه توفيق را بخواهد و اگر مرتكب خلافي شده استغفار نموده و تصميم بر ترك آن بگيرد. 3- بهره گيري از ثقل اكبر و قرآن كريم و انس با آن، چه اين كه هم تلاوت و حفظ قرآن به انسان نورانيت بخشيده و معنويت مي دهد و هم آشنايي با معارف آن (هر كسي در حد خودش حتي در حد ترجمه) موجب رشد روحي مي باشد. زيرا معارف قرآن و آياتش نسخه هايي است براي درمان دردها و مشكلات، گرچه در برداشت از آيات متشابه بايد جانب احتياط را پيشه كرد و آن را به اهلش واگذار نمود و گرنه ممكن است خود آن موجب گرفتاري گردد. 4- بهره گيري از ثقل اصغر و ائمه هدا(ع) و توسل به ايشان، بايد توجه داشت كه توسل به حضرات معصومين(ع) هم خود توجه به حق تعالي و عالم ملكوت است و هم زمينه ساز بهره گيري بيشتر از فيض ربوبي و كسب توفيقات بيشتر، بنابراين نمي توان چنين پنداشت كه به ائمه(ع) توسل داشته ايم ولي جوابي نگرفته ايم. زيرا همان توفيق توسل خود توجه به حق بوده است و مايه دوري از غفلت. پس خود جواب بوده است و چه بسا كه همين روحيه كمال خواهي و به دنبال معنويت بودن از آثار و بركات همان توسلات باشد كه بايد ادامه يابد. چه بسيارند كساني كه از غفلت خود نيز غافلند و يا پس از توجه در صدد درمان بر نمي آيند. ازاين رو بايد سپاسگزار نعمت ها و معنويات به دست آمده بود و درخواست استمرار و افزايش آن را از خداوند داشت. مطالعه منابع زير را به شما توصيه مي كنيم: 1- سيري در نهج البلاغه و آشنايي با عرفان اسلامي،شهيد مطهري 2- عرفان اسلامي،حسين انصاريان 3- چهل حديث،امام خميني 4- آداب الصلوة،امام خميني